वर्म गीअर्स हे पॉवर-ट्रान्समिशन घटक आहेत जे प्रामुख्याने शाफ्ट रोटेशनची दिशा बदलण्यासाठी आणि गती कमी करण्यासाठी आणि नॉन-समांतर फिरणाऱ्या शाफ्टमधील टॉर्क वाढवण्यासाठी उच्च-गुणोत्तर कपात म्हणून वापरले जातात. ते नॉन-इंटरसेटिंग, लंबवत अक्षांसह शाफ्टवर वापरले जातात. मेशिंग गीअर्सचे दात एकमेकांच्या मागे सरकत असल्यामुळे, वर्म गीअर्स इतर गीअर ड्राईव्हच्या तुलनेत अकार्यक्षम असतात, परंतु ते अतिशय कॉम्पॅक्ट स्पेसमध्ये वेगात मोठ्या प्रमाणात कपात करू शकतात आणि त्यामुळे अनेक औद्योगिक अनुप्रयोग आहेत. मूलत:, वर्म गीअर्स एकल- आणि दुहेरी-लिफाफा म्हणून वर्गीकृत केले जाऊ शकतात, जे जाळीदार दातांच्या भूमितीचे वर्णन करतात. वर्म गीअर्सचे वर्णन त्यांच्या ऑपरेशन आणि सामान्य अनुप्रयोगांच्या चर्चेसह येथे केले आहे.

दंडगोलाकार वर्म गियर्स

अळीचे मूळ स्वरूप हे इनव्हॉल्युट रॅक आहे ज्याद्वारे स्पर गीअर्स तयार होतात. रॅक दातांना सरळ भिंती असतात परंतु जेव्हा ते गीअर ब्लँक्सवर दात तयार करण्यासाठी वापरले जातात तेव्हा ते इनव्होल्युट स्पर गियरचे परिचित वक्र दात तयार करतात. हा रॅक टूथ फॉर्म मूलत: अळीच्या शरीराभोवती वारा घालतो. वीण जंत चाक बनलेला आहेहेलिकल गियरअळीच्या दाताच्या कोनाशी जुळणाऱ्या कोनात दात कापतात. खरा स्पूर आकार फक्त चाकाच्या मध्यभागी आढळतो, कारण दात वक्र कृमीला आच्छादित करतात. जाळी घालण्याची क्रिया रॅकच्या पिनियन चालविणाऱ्या रॅकसारखीच असते, त्याशिवाय रॅकची भाषांतरित गती वर्मच्या रोटरी गतीने बदलली जाते. चाकाच्या दातांच्या वक्रतेचे वर्णन काहीवेळा "गळा" असे केले जाते.

वर्म्समध्ये कमीत कमी एक आणि चार (किंवा अधिक) धागे किंवा सुरू असतात. प्रत्येक धागा अळीच्या चाकावर एक दात गुंतवून ठेवतो, ज्यामध्ये जास्त दात असतात आणि कृमीपेक्षा खूप मोठा व्यास असतो. जंत दोन्ही दिशेने वळू शकतात. वर्मच्या चाकांना साधारणपणे किमान २४ दात असतात आणि वर्म धागे आणि चाकांच्या दातांची बेरीज साधारणपणे ४० पेक्षा जास्त असावी. वर्म्स थेट शाफ्टवर किंवा स्वतंत्रपणे बनवता येतात आणि नंतर शाफ्टवर सरकवता येतात.
अनेक वर्म-गियर रिड्यूसर सैद्धांतिकदृष्ट्या सेल्फ-लॉकिंग असतात, म्हणजेच, वर्म व्हीलद्वारे मागे चालविण्यास अक्षम असतात, अनेक घटनांमध्ये जसे की होइस्टिंगचा फायदा होतो. जेथे बॅक-ड्रायव्हिंग हे एक इच्छित वैशिष्ट्य आहे, तेथे किडा आणि चाकाची भूमिती त्यास परवानगी देण्यासाठी अनुकूल केली जाऊ शकते (बहुतेकदा एकाधिक प्रारंभ आवश्यक असते).
कृमी आणि चाकाचे वेगाचे गुणोत्तर चाकांच्या दात आणि वर्म धाग्यांच्या संख्येच्या गुणोत्तराने (त्यांचा व्यास नाही) निर्धारित केले जाते.
कारण किडा चाकापेक्षा तुलनेने जास्त पोशाख पाहतो, बहुतेकदा प्रत्येकासाठी भिन्न सामग्री वापरली जाते, जसे की कठोर स्टीलचा किडा कांस्य चाक चालवतो. प्लॅस्टिक वर्म व्हील देखील उपलब्ध आहेत.

सिंगल- आणि डबल-एनव्हलपिंग वर्म गियर्स

लिफाफा म्हणजे ज्या पद्धतीने वर्म व्हीलचे दात किड्याभोवती अर्धवट गुंडाळतात किंवा वर्म दात चाकाभोवती अर्धवट गुंडाळतात. हे एक मोठे संपर्क क्षेत्र प्रदान करते. सिंगल-एव्हलपिंग वर्म गियर चाकाच्या घशाच्या दातांना जाळी देण्यासाठी दंडगोलाकार किडा वापरतो.
दातांच्या संपर्काची पृष्ठभाग आणखी वाढवण्यासाठी, काहीवेळा जंत स्वतःच घसा घालतो-- घड्याळाच्या आकाराचा--अळीच्या चाकाच्या वक्रतेशी जुळण्यासाठी. या सेटअपसाठी अळीची काळजीपूर्वक अक्षीय स्थिती आवश्यक आहे. दुहेरी-लिफाफा वर्म गीअर्स मशीनसाठी जटिल असतात आणि सिंगल-एनव्हलपिंग वर्म गीअर्सपेक्षा कमी अनुप्रयोग दिसतात. मशीनिंगमधील प्रगतीमुळे दुहेरी-लिफाफा डिझाइन पूर्वीच्या तुलनेत अधिक व्यावहारिक बनले आहेत.
क्रॉस्ड-ॲक्सिस हेलिकल गीअर्सना काहीवेळा नॉन-एनव्हलपिंग वर्म गीअर्स असे संबोधले जाते. एअरक्राफ्ट क्लॅम्प हे नॉन-एनव्हलपिंग डिझाइन असण्याची शक्यता आहे.

अर्ज

वर्म-गियर रिड्यूसरसाठी एक सामान्य ऍप्लिकेशन बेल्ट-कन्व्हेयर ड्राइव्ह आहे कारण बेल्ट मोटरच्या संदर्भात तुलनेने हळू हलतो, ज्यामुळे उच्च-गुणोत्तर कमी होते. वर्म व्हीलद्वारे बॅक-ड्रायव्हिंगचा प्रतिकार जेव्हा कन्व्हेयर थांबतो तेव्हा बेल्ट उलटणे टाळण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. इतर सामान्य ऍप्लिकेशन्स व्हॉल्व्ह ऍक्च्युएटर, जॅक आणि वर्तुळाकार सॉ मध्ये आहेत. ते कधीकधी अनुक्रमणिका किंवा दुर्बिणी आणि इतर उपकरणांसाठी अचूक ड्राइव्ह म्हणून वापरले जातात.
वर्म गीअर्ससाठी उष्णता ही चिंतेची बाब आहे कारण गती मूलत: स्क्रूवरील नट सारखी सरकत असते. व्हॉल्व्ह ॲक्ट्युएटरसाठी, कर्तव्य चक्र अधूनमधून असण्याची शक्यता असते आणि कदाचित क्वचित होणाऱ्या ऑपरेशन्समध्ये उष्णता सहजपणे विरघळते. कन्व्हेयर ड्राइव्हसाठी, शक्यतो सतत ऑपरेशनसह, डिझाइन गणनांमध्ये उष्णता मोठी भूमिका बजावते. तसेच, दातांमधील उच्च दाब तसेच भिन्न कृमी आणि चाकांच्या सामग्रीमध्ये अडकण्याची शक्यता असल्यामुळे वर्म ड्राइव्हसाठी विशेष वंगण वापरण्याची शिफारस केली जाते. तेलातील उष्णता नष्ट करण्यासाठी वर्म ड्राईव्हसाठी घरांमध्ये अनेकदा कूलिंग फिन बसवले जातात. जवळजवळ कितीही थंडी मिळवता येते त्यामुळे वर्म गीअर्ससाठी थर्मल घटक विचारात घेतले जातात परंतु मर्यादा नाहीत. कोणत्याही वर्म ड्राइव्हच्या प्रभावी ऑपरेशनसाठी तेलांना साधारणपणे 200°F च्या खाली राहण्याची शिफारस केली जाते.
बॅक-ड्रायव्हिंग होऊ शकते किंवा होऊ शकत नाही कारण ते केवळ हेलिक्स कोनांवरच अवलंबून नाही तर घर्षण आणि कंपन यांसारख्या इतर कमी-मापनीय घटकांवर देखील अवलंबून असते. हे नेहमी घडेल किंवा कधीच होणार नाही याची खात्री करण्यासाठी, वर्म-ड्राइव्ह डिझायनरने हेलिक्स कोन निवडणे आवश्यक आहे जे एकतर पुरेसे उभे आहेत किंवा या इतर व्हेरिएबल्सला ओव्हरराइड करण्यासाठी पुरेसे उथळ आहेत. प्रुडंट डिझाइन अनेकदा सेल्फ-लॉकिंग ड्राईव्हसह रिडंडंट ब्रेकिंगचा समावेश सुचवते जेथे सुरक्षितता धोक्यात असते.
वर्म गीअर्स हाऊस्ड युनिट्स आणि गिअरसेट म्हणून दोन्ही उपलब्ध आहेत. काही युनिट्स अविभाज्य सर्वोमोटरसह किंवा मल्टी-स्पीड डिझाइन म्हणून मिळवता येतात.
उच्च-अचूकता कपात समाविष्ट असलेल्या अनुप्रयोगांसाठी विशेष अचूक वर्म्स आणि शून्य-बॅकलॅश आवृत्त्या उपलब्ध आहेत. काही उत्पादकांकडून हाय-स्पीड आवृत्त्या उपलब्ध आहेत.